Mija 80 lat od zagłady Żydów z Wasilkowa w Treblince
16 listopada 2022 r. na cmentarzu żydowskim przy ul. Słowackiego w Wasilkowie odbyła się uroczystość upamiętniająca mieszkańców Wasilkowa zamordowanych w obozie zagłady Treblinka w listopadzie 1942 r.
Funkcjonujący od lipca 1942 r. do listopada 1943 r. niemiecki obóz był jednym z większych ośrodków zagłady. Zgodnie z szacunkami IPN zginęło w nim ok. 850 tys. Żydów, w tym ok. 800 tys. Żydów polskich oraz 1500 Żydów z Wasilkowa. 2 listopada 1942 r. Niemcy wywieźli co trzeciego mieszkańca Wasilkowa, po czym w połowie listopada zgładzili ich w Treblince (nieznana jest dokładna data).
W uroczystościach wzięli udział: burmistrz Wasilkowa Adrian Łuckiewicz, prof. Artur Markowski – wasilkowianin i wybitny historyk Uniwersytetu Warszawskiego, dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wasilkowie Elżbieta Kisło, prezes Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Wasilkowskiej Antoni Pełkowski, historyk i dyrektor Szkoły Podstawowej Nr. 20 w Białymstoku Mariusz Sokołowski, dr Weronika Romaniuk, dyrekcja, nauczyciele i uczniowie wasilkowskich szkół, a także mieszkańcy Wasilkowa. Wzniosłą i poetycką oprawę spotkaniu nadał Dariusz Szada – Borzyszkowski. Gościem szczególnym była Maya Hadad, która przyleciała do nas z Izraela, a której rodzina pochodzi z Wasilkowa.
Spotkanie rozpoczął burmistrz Wasilkowa Adrian Łuckiewicz.
„Jest to upamiętnienie historii Miasta i Gminy Wasilków – mówił - 80 lat temu 1/3 Mieszkańców Wasilkowa zginęła w Treblince, w prawdziwej fabryce śmierci. Dzisiaj mamy okazję, aby okazać tym Mieszkańcom pamięć i szacunek. Trzeba pamiętać o naszej historii, która jest tak ważna, która kształtuje naszą tożsamość, to kim jesteśmy”.
W dalszej kolejności głos zabrał Prof. Artur Markowski, który przypomniał, w jakich okolicznościach mieszkańcy Wasilkowa 80 lat temu udali się w swoją ostatnią podróż.
„Dzisiejszy dzień jest wyjątkowy – mówił - po raz pierwszy tutaj, na jedynym ocalałym żydowskim cmentarzu w Wasilkowie, jest z nami Maya - potomkini naszych Wasilkowskich Żydów. Ale to koniec dobrych wiadomości.
... Co oznacza słowo zagłada Żydów? Po zajęciu Wasilkowa przez wojska niemieckie, Niemcy założyli getto. Na niewielkim obszarze stłoczono tych, którzy mieli zginąć. W jednym domu mieszkało po czterdzieści kilka osób. 2 listopada 1942 r. wokół ulicy Białostockiej i Wojtachowskiej ustawiono furmanki. Rano Żydzi zostali załadowani na te furmanki i wywiezieni do obozu przejściowego w Białymstoku. Nikt im nie mówił, że jadą na śmierć. Prawdopodobnie stamtąd zostali wywiezieni w bydlęcych wagonach do Treblinki. Pośród lasów Niemcy zbudowali fabrykę śmierci…
… Po co tu jesteśmy? Mieszkańcy, którzy zginęli nie mają swoich krewnych. Oni wszyscy zginęli w Treblince. Krewni Mayi ginęli tylko dlatego, że byli Żydami...
Demokracja nie była nam dana na zawsze. Bezpieczeństwo – parafrazując – również. Nikt nie zagwarantuje, że nie dojdzie do tak tragicznych wydarzeń ponownie. Tylko my sami jesteśmy w stanie to sobie gwarantować, właśnie dbając o tą pamięć. Wiecie już do czego doprowadzają takie tragiczne wydarzenia i nienawiść”. Profesor zwrócił się do zgromadzonych uczniów: „Po to tu jesteście, żeby zobaczyć że tak po prostu trzeba, a nie tylko wypada”.
W dalszej kolejności głos zabrała Maya Hadad:
„To miejsce upamiętania tych, którzy nie mają swojego grobu, o których nie wiemy gdzie znajdują się ich ciała. Bardzo ważne jest dla mnie, że młode pokolenie poznaje historię Żydów wasilkowskich. Dla mnie najcenniejsze jest braterstwo między narodami. Nieważne jakie jest pochodzenie, religia czy narodowość. Dziękuję Wam bardzo za obecność tutaj”.
Dziękujemy serdecznie wszystkim uczestnikom spotkania. Miejska Biblioteka Publiczna w Wasilkowie oraz Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Wasilkowskiej za zorganizowanie wydarzenia.
Dzisiaj, w symboliczną rocznicę śmierci Żydów Wasilkowskich zostały odczytane nazwiska rodzin żydowskich mieszkających przed wojną w Wasilkowie.
