8 grudnia 2023 r. obchodzimy 457. rocznicę nadania praw miejskich Miastu Wasilków
8 grudnia 2023 r. obchodzimy 457. rocznicę nadania praw miejskich Miastu Wasilków. Jest to jedno z najstarszych miast na Podlasiu, o bogatej historii sięgającej dziejów Jagiellonów.
Powstaniu Wasilkowa towarzyszy szereg legend. Niektóre z nich głoszą, że jego nazwa pochodzi od ludowej nazwy chabra (wasilek), inne że od materiału drzewnego - klepek do beczek, zwanych wasiłkami. Znana jest też legenda, która mówi że Wasilków wywodzi się od imienia księcia halickiego Wasylko Romanowicza, który w II połowie XIII wieku założył nad rzeką Supraśl warowną twierdzę dającą początek miastu.
Pewnym jest jednak, że kształtowanie Miasta Wasilków rozpoczęło się 8 grudnia 1566 r., kiedy to król Zygmunt August nadał prawa miejskie i ustanowił herb.
W XVI wieku ostęp Wasilków leżał w Puszczy Grodzieńskiej, którą władał król Zygmunt Stary, następnie jego żona Bona oraz syn, król Zygmunt August – ostatni z Jagiellonów. On to właśnie 8 grudnia 1566 r. nadał Wasilkowowi prawa miejskie według zasad prawa magdeburskiego oraz herb - głowę łosia - i prawo pieczętowania nim dokumentów miejskich. Miasto zaczęło się rozbudowywać, powstało też starostwo.
Wasilków z ostępów puszczańskiej głuszy zaczął się rozwijać. Miasto zyskało renesansowy układ przestrzenny, ratusz i dwór starościański nad rzeką.
Oto jak wyglądały dalsze losy Miasta Wasilków …
XVI wiek -
Wielowyznaniowe miasto
10 grudnia 1566 r. Król Zygmunt August nadał miastu przywilej pozwalający na utworzenie samodzielnej parafii katolickiej. Od XVI wieku Wasilków stawał się miasteczkiem wielowyznaniowym. Powstały w nim nekropolie wyznawców różnych wyznań. Przy głównej drodze znajduje się zabytkowy cmentarz zabytkowy cmentarz rzymskokatolicki z XIX wieku, cmentarz prawosławny również z końca XIX wieku. W podobnym czasie przy drodze do wsi Dąbrówki powstał cmentarz żydowski.
XIX wiek -
Rozwój przemysłu włókienniczego
W XIX wieku powstały fabryki wykorzystujące napęd wodny do poruszania urządzeń fabrycznych. Nastąpił szybki rozwój przemysłu włókienniczego. W sumie w mieście utworzono 12 zakładów włókienniczych zatrudniających łącznie około 300 osób.
Po II wojnie światowej przemysłowe tradycje Wasilkowa kontynuował przede wszystkim Zakład Przemysłu Wełnianego im. Emilii Plater. W latach swojej świetności zatrudniał on około 2500 pracowników. Po wojnie wokół zakładów kwitła aktywność społeczna. Funkcjonowały robotnicze osiedla, powstał klub piłkarski „Włókniarz”, zespół pieśni i tańca oraz orkiestra.
1853 r.-
Zabytkowa cerkiew
Na Rynku w Wasilkowie stoi zabytkowa cerkiew pw. św. app. Piotra i Pawła przyciągająca wzrok wyjątkową architekturą w stylu bizantyjsko-ruskim. Znajduje się w niej zabytkowy ikonostas. Budynek świątyni, wraz z bramą pełniącą też rolę dzwonnicy, wpisano do podlaskiego rejestru zabytków w 1993 roku. Pierwsza wzmianka o jeszcze drewnianej cerkwi w Wasilkowie pochodzi z 1665 r. Świątynia ta wielokrotnie odnawiana i remontowana przetrwała do połowy XIX wieku. Dopiero w 1853 r. wybudowano nową, murowaną cerkiew.
1883 r. -
Budowa kościoła pod zaborem
W 1883 roku zbudowany został Kościół pw. Przemienienia Pańskiego - murowany, jednonawowy, z wieżą – dzwonnicą nad prezbiterium oraz z zabytkowymi elementami wyposażenia wewnątrz. Architektura świątyni nawiązuje do stylu romańskiego i gotyckiego. W dolnej kondygnacji wieży umieszczona jest kruchta.
W 1983 r. został wydany dekret dotyczący podziału parafii Przemienienia Pańskiego i powstania parafii Najświętszej Marii Panny Matki Miłosierdzia w Wasilkowie. Ten drugi kościół wybudowano dzięki staraniom ks. Wacława Rabczyńskiego.
5 V 1895 r. -
Miasto w płomieniach
5 maja 1895 r. to tragiczna data w historii miasta. Wielki pożar strawił prawie połowę Wasilkowa. Został wzniecony na strychu domu przy ul. Dwornej, a powodem był najprawdopodobniej zły stan techniczny komina. W ogniu zginęło 10 osób, w większości dzieci. Rok po pożarze wybudowano remizę strażacką. Obecnie na terenie gminy funkcjonują jednostki OSP w Wasilkowie, Jurowcach, Nowodworcach, Dąbrówkach i Studziankach.
6 IX 1939 r. -
Powietrzne starcie nad Wasilkowem
6 września 1939 r. nad Wasilkowem rozegrała się powietrzna walka polskiej rozpoznawczej RWD-14b „Czapli" i niemieckiego dwusilnikowego samolotu. Piloci „Czapli” to pierwsze ofiary wojny w naszym mieście i zapowiedź kolejnych lat nieszczęść polskiego narodu. Nie pochodzili z Wasilkowa, jednak mieszkańcy uczcili ich pamięć pomnikiem przy ul. Dębowej.
Mieszkańcy Wasilkowa walczyli podczas II wojny światowej w hołdzie ojczyzny. Wcześniej brali też licznie udział w powstaniu styczniowym. Prawie połowa mieszkańców Wasilkowa w czasie II wojny światowej to Żydzi. Zamieszkiwali śródmieście Wasilkowa, gdzie postawiona była synagoga. Podczas wojny Żydzi ulegli zagładzie w obozach koncentracyjnych.
1959 r. -
Witaj szkoło
Zaraz po wojnie w 1945 roku w Wasilkowie powstała Szkoła Podstawowa. W 1999 r. przekształcono ją w Gimnazjum. Wcześniej natomiast, w 1985 r. wybudowano funkcjonującą do dziś „podstawówkę” - przy ul. Polnej. Uczęszcza do niej prawie 1000 uczniów.
W 2002 roku obie szkoły otrzymały wybitnych patronów. Gimnazjum nazwano imieniem ks. Wacława Rabczyńskiego, a Szkole Podstawowej nadano imię założyciela miasta, Króla Zygmunta Augusta.
19 VI 1969 r. –
Ostatnie pożegnanie Kapłana
19 czerwca 1969 roku Wasilków pogrążył się w smutku po śmierci księdza Wacława Rabczyńskiego. Wybitny kapłan, dzięki swojej aktywności i szacunkowi, jaki okazywał ludziom, cieszył się w mieście wielkim autorytetem. Przyczynił się do wybudowania w okolicach Świętej Wody oraz na cmentarzu rzymskokatolickim rzeźb, nawiązujących tematyką do Pasji i Zmartwychwstania Jezusa. Ksiądz Rabczyński, niepokorny wobec komunistycznej władzy, doprowadził też do wybudowania kościoła pw. NMP Matki Miłosierdzia oraz kaplicy w Świętej Wodzie.
grafika logo: J. Skowrońska/ UM w Wasilkowie
